Informatie

Nederland is meer dan een vlek op de wereldbol: het is een verbeelde gemeenschap, door velen ervaren als een land, een volk, een samenleving met een eigen collectieve identiteit. Met herkenbare tradities, gewoonten en symbolen. Met gedeelde ervaringen, herinneringen en denkbeelden over de toekomst. (Onderzoek 'Denkend aan Nederland', SCP 2019)

De ReliCanon is bedoeld voor alle geïnteresseerden in de Nederlandse religieuze en ideologische geschiedenis en in de herkomst van de Nederlandse identiteit. Zo'n klein landje en zó verdeeld in religieus en ideologisch opzicht! Daarmee is misschien wel in één zin het eigene van het Nederlandse religieuze en ideologische verleden én heden weergegeven. Al eeuwenlang vormt ons randgebied van het Europese continent een kruispunt van geloofstradities. Die hebben in telkens wisselende omstandigheden vele Nederlanders in hun doen en laten geïnspireerd maar soms ook ernstig geschaad. De ReliCanon is een levensbeschouwelijk⁽¹⁾-historische canon en biedt een logisch overzicht van de diversiteit van religie en ideologie in haar historische context. Tegen de achtergrond van politieke, kerkelijke, sociale en intellectuele ontwikkelingen laat de ReliCanon tal van historische momenten, groeperingen en personen de revue passeren met telkens een verwijzing naar een Wikipedia-pagina. De ReliCanon is onmisbaar voor eenieder die zich wil oriënteren op de veel omvattendheid van de Nederlandse religieuze en ideologische geschiedenis.

De ReliCanon is ook bedoeld om de Nederlandse identiteit enigszins te kunnen duiden. De Nederlandse identiteit laat zich vertalen in gemeenschappelijke waarden en normen die in de Nederlandse samenleving nastrevenswaardig worden beschouwd. Joodse waarden⁽²⁾ komen uit de Hebreeuwse Bijbel - voor Christenen het Oude Testament (OT) - en belangrijke Joodse waarden zijn deugdzaamheid en gehoorzaamheid. Christelijke waarden als naastenliefde en verdraagzaamheid komen uit het Nieuwe Testament (NT). Humanistische waarden vinden hun oorsprong in het Christelijk humanisme van Desiderius Erasmus en in de cultureel-filosofische en intellectuele stroming tijdens de Verlichting. Het gaat onder meer om verantwoordelijkheid voor je eigen leven en dat van anderen in de samenleving en het recht om vorm te geven aan je eigen leven. Calvinistische waarden vinden hun oorsprong in de ethische en morele principes van Calvijn en in de door de Gereformeerde Kerk gedomineerde zeventiende-eeuwse samenleving, zoals dienstbaarheid en rentmeesterschap. Liberale waarden zijn ontleend aan het gedachtegoed van Thorbecke en vinden (wederom) hun oorsprong in de Verlichting. Binnen dit gedachtegoed zijn vrijheid, tolerantie en gelijkwaardigheid belangrijke waarden. En tenslotte, sociaaldemocratische waarden, deze zijn afgeleid van het socialisme en (vooral) ontleend aan het gedachtegoed van Drees - de belangrijkste sociaaldemocraat van de vorige eeuw. Sociaaldemocratische waarden zijn onder meer sociale rechtvaardigheid en solidariteit. Alle hiervoor genoemde waarden worden behandeld in de ReliCanon.

In de samenleving ontstaan nieuwe opvattingen over de manier waarop individuele burgers in de maatschappij behoren te staan: meer betrokken, meer gericht op het nemen van verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de samenleving, meer oog voor wat mensen bindt. Het onderwijs speelt van oudsher een belangrijke rol in deze ontwikkeling. Leerlingen leren in de klas standpunten verkennen en verwoorden, overleggen, overtuigen, naar elkaar luisteren, reageren en kritisch denken. Maar ook de maatschappelijke stage en een protocol om pesten tegen te gaan, komen direct voort uit de verantwoordelijkheid die de school neemt voor de burgerschapsvorming van leerlingen. Scholen hebben een wettelijke taak om bij te dragen aan ‘actief burgerschap en sociale integratie'. Actief burgerschap verwijst daarbij naar de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren. Sociale integratie houdt in een actieve deelname van burgers aan de samenleving en de bekendheid met de Nederlandse identiteit en hun betrokkenheid bij uitingen van de Nederlandse cultuur. De ReliCanon kan het onderwijs helpen door het 'raamwerk' te leveren waarin de Nederlandse identiteit in een levensbeschouwelijk-historische context is geplaatst.

Ondanks onze reputatie van een nuchtere natie, waar alles verloopt in kalm beraad en langs lijnen van geleidelijkheid, is er geen land ter wereld dat een zo bonte religiegeschiedenis heeft gekend als het onze. De ReliCanon laat de religiegeschiedenis in al zijn facetten zien. Verder kan de ReliCanon een handig hulpmiddel zijn om de Nederlandse identiteit beschouwelijk te maken. Het debat over de Nederlandse identiteit barstte jaren geleden los toen prinses - nu Koningin - Máxima - terloops meldde dat zij, in de jaren dat ze Nederlandse was, de Nederlandse identiteit nog niet had ontdekt... Mao had zijn rode boekje, misschien moet er ook een Oranje boekje komen over onze Nederlandse identiteit.... voor onze kinderen en voor allochtone Koninginnen!